रोहिलगड

प्रकार : गिरिदुर्ग.

उंची : ७५० मी. समुद्रसपाटीपासून.

जवळचे गाव : रोहिलागाव.

मार्ग : जालना-पारनेर-रोहिलागाव.

रोहिलगड हा महाराष्ट्रातील एक प्राचीन किल्ला आहे जो रायगड जिल्ह्यात स्थित आहे. हा किल्ला महाराष्ट्राच्या इतिहासात अत्यंत महत्वाचं ठिकाण आहे. रोहिलगड किल्ल्याची ऊंची पर्वतीय गडारखाडीच्या मागच्या भागावर आहे. या किल्ल्याची निर्मिती 17 व्या शतकातील असून, त्याचा उद्घाटन चतुर्थाशीच्या राजा शिवाजी महाराजांनी केला. या किल्ल्याचा अधिक भाग शिवाजी महाराजांच्या स्वराज्याच्या काळात निर्माण केला गेला होता. रोहिलगडाच्या पायात निश्चित रूपात सुरु राजमार्ग आणि एका गावाचे विकास दिसते. त्याचा किल्ल्याचा विस्तार आणि प्राचीन गावाचे साक्षी या किल्ल्याच्या महत्त्वाची विशेषता आहे.

रोहिलगड किल्ला हा महाराष्ट्रातील एक लहान पण ऐतिहासिक दृष्टिकोनातून महत्त्वाचा किल्ला आहे. रोहिलगड किल्ला रायगड जिल्ह्यातील रोहा तालुक्यात स्थित आहे. या किल्ल्याला ‘रोहिडा’ असेही म्हटले जाते. या किल्ल्याचे निर्माण शिलाहार राजांच्या काळात झाले असल्याचे मानले जाते, परंतु पुढे बहामनी, आदिलशाही, आणि मराठा साम्राज्यांच्या ताब्यात या किल्ल्याचा समावेश झाला.

रोहिलगड किल्ल्याचा आकार आणि रचना त्याच्या संरक्षणाच्या दृष्टीने अत्यंत महत्वाची होती. किल्ल्याचे बांधकाम मजबूत दगडांनी केलेले आहे, आणि त्याच्या भिंती उंच व भक्कम आहेत. किल्ल्याभोवती पाण्याची खंदक नसली तरी किल्ल्याच्या नैसर्गिक भूगोलामुळे त्याचे संरक्षण नैसर्गिकरीत्या सुलभ झाले आहे.

किल्ल्यात प्रवेश करण्यासाठी दोन मुख्य दरवाजे आहेत: महादरवाजा आणि चौकदरवाजा. महादरवाजा हा किल्ल्याचा मुख्य प्रवेशद्वार आहे, ज्यावर लाकडी दार आणि लोखंडी खिळ्यांचा वापर केला आहे. 

किल्ल्याच्या आत एक प्राचीन राजवाडा आहे, ज्याचा वापर तत्कालीन राजे आणि सरदार यांच्या निवासासाठी केला जात असे. राजवाड्यातील दरबार हॉल, कक्ष, आणि इतर वास्तू या किल्ल्याच्या प्राचीनतेची साक्ष देतात. 

रोहिलगड किल्ल्याच्या परिसरात अनेक बुरुज आहेत, ज्यांचा वापर शत्रूंवर नजर ठेवण्यासाठी केला जात होता. यापैकी काही बुरुज आजही चांगल्या स्थितीत आहेत, ज्यातून किल्ल्याच्या भव्यतेची कल्पना येते.

किल्ल्याच्या परिसरात काही पाण्याचे टाके आहेत, ज्यांचा वापर किल्ल्यातील रहिवाशांच्या पाण्याच्या गरजा भागवण्यासाठी केला जात असे. या टाक्यांचे बांधकाम अत्यंत कौशल्यपूर्ण आहे, आणि त्या काळातील जलव्यवस्थापनाची क्षमता दर्शवतात.

रोहिलगड किल्ल्याच्या परिसरात एक जुने मंदिर आहे, जे किल्ल्याच्या धार्मिक महत्त्वाचे प्रतीक आहे. या मंदिरात स्थानिक देवतेची पूजा केली जाते, आणि मंदिराच्या स्थापत्यशैलीत तत्कालीन वास्तुकलेची झलक दिसते.

किल्ल्याच्या परिसरात विविध शिलालेख आणि शिल्पकला आढळतात, ज्यामुळे किल्ल्याच्या ऐतिहासिक महत्त्वाचे साक्ष मिळतात. या शिलालेखांतून तत्कालीन राजांच्या विजयांची आणि किल्ल्याच्या इतिहासाची माहिती मिळते.

रोहिलगड किल्ल्याला भेट देण्यासाठी योग्य काळ हा ऑक्टोबर ते फेब्रुवारी आहे. या काळात हवामान आल्हाददायक असते, ज्यामुळे किल्ल्याची सफर करणे सोयीचे होते.

किल्ल्याच्या परिसरात स्थानिक बाजार भरतो, जिथे पर्यटकांना पारंपारिक वस्त्रे, हस्तकला, आणि इतर स्थानिक उत्पादने खरेदी करता येतात. येथे येणारे पर्यटक या वस्त्रांची खरेदी करून स्थानिक संस्कृतीचा अनुभव घेऊ शकतात.

रोहिलगड किल्ल्याच्या परिसरात विविध सांस्कृतिक कार्यक्रम आयोजित केले जातात. या कार्यक्रमांमध्ये स्थानिक नृत्य, संगीत, आणि इतर सांस्कृतिक कला सादर केल्या जातात, ज्यामुळे पर्यटकांना स्थानिक संस्कृतीची ओळख होते.

किल्ल्याच्या परिसरात वन्यजीव आणि पक्ष्यांचे विविध प्रकार आढळतात, ज्यामुळे निसर्गप्रेमी पर्यटकांसाठी हा किल्ला विशेष आकर्षणाचे ठिकाण ठरतो. 

रोहिलगड किल्ल्याला भेट देताना पर्यटकांना इतिहास, संस्कृती, आणि निसर्गाचा संगम अनुभवायला मिळतो. किल्ल्याच्या भव्यतेचे आणि ऐतिहासिकतेचे दर्शन घेण्यासाठी पर्यटक येथे आवर्जून येतात. 

किल्ल्याच्या देखभाल आणि संवर्धनासाठी स्थानिक प्रशासन आणि सरकारने विविध योजना राबवल्या आहेत. किल्ल्याच्या परिसरात स्वच्छता, पाण्याची व्यवस्था, आणि पर्यटकांसाठी आवश्यक सोयीसुविधा पुरविण्यात आल्या आहेत.

रोहिलगड किल्ला म्हणजे महाराष्ट्राच्या इतिहासातील एक महत्त्वाचा अध्याय आहे. किल्ल्याच्या परिसरातील शांतता आणि निसर्गरम्य वातावरण पर्यटकांना आकर्षित करते. किल्ल्याच्या उंचीवरून दिसणारा परिसराचा नजारा मनोहारी असतो, ज्यामुळे छायाचित्रकार किल्ल्याला आवर्जून भेट देतात.

किल्ल्याच्या परिसरात आयोजित केले जाणारे उत्सव आणि जत्रा पर्यटकांसाठी विशेष आकर्षण ठरतात. किल्ल्याच्या आसपासच्या परिसरात भरवले जाणारे हे उत्सव धार्मिक आणि सांस्कृतिक महत्त्वाचे असतात.

रोहिलगड किल्ला हा महाराष्ट्रातील एक महत्त्वाचा ठेवा आहे. किल्ल्याला भेट देऊन पर्यटकांना एक वेगळ्या अनुभवाची अनुभूती मिळते, ज्यामुळे इतिहास, संस्कृती, आणि निसर्गाचे संगम पाहण्याची संधी मिळते.